Nỗi lo khi bước vào năm học mới

Học tập là một phần không thể thiếu trong đời sống, là khả năng của bất kỳ ai, để tồn tại và phát triển thì từ khi sinh ra chúng ta đã bắt đầu học tập như cách bú sữa mẹ, học ăn nói, lớn hơn chút thì học cách chăm sóc bản thân và những quy tắc cơ bản trong gia đình. Xã hội đã xây dựng mô hình trường học nhằm giúp đỡ gia đình nuôi dưỡng và phát triển năng lực học tập của những đứa trẻ thông qua giáo dục đào tạo. Việc học chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố cá nhân, xã hội và môi trường, với chương trình giáo dục hiện nay, người học (từ trẻ em đến người lớn) đều đang gánh chịu những áp lực chung cũng như các lo lắng riêng của từng cá nhân. 

Áp lực học tập

Những quy tắc, yêu cầu cũng như tiêu chuẩn mà ngành giáo dục đặt ra đang tạo nên áp lực vô hình chung cho tất cả trẻ em bắt đầu đi học. Học sinh thường sẽ hình dung những tiêu chí ngày càng cao hơn từ chương trình học, kỳ vọng của gia đình và xã hội, khối lượng kiến thức tăng lên, thời gian dành cho việc học nhiều hơn và thi cử khó khăn hơn. Nỗi lo kết quả học tập không như kỳ vọng có thể bắt nguồn từ mục tiêu tự đặt ra, trải nghiệm tiêu cực sau khi đạt điểm kém có khả năng dẫn đến những căng thẳng kéo dài và kiệt sức nếu học sinh không kiểm soát được quá trình học tập thông qua việc xây dựng các thói quen có ích và sự giúp đỡ từ hệ thống gia đình và xã hội.

Hòa nhập xã hội và hình thành các mối quan hệ mới

Quá trình tham gia vào một lớp học có thể bao gồm việc kết nối với những người xa lạ, tham gia vào các hoạt động xã hội mới trong trường học. Thiếu kỹ năng về việc kết bạn, hòa nhập hoặc đối mặt với bắt nạt có thể là điều làm trầm trọng thêm cảm giác cô lập, đặc biệt là đối với những ai hướng nội hoặc những người chuyển đến nơi ở mới. Sự tương tác với thầy cô đóng một vai trò quan trọng trong quá trình học tập, việc thiếu giao tiếp có thể gây cản trở sự truyền tải kiến thức cũng như làm rõ các vấn đề học thuật.

Thích nghi với những thay đổi môi trường

Sự thay đổi trong thói quen, giờ giấc, lớp học, các thành viên mới hoặc hình thức học tập mới (ví dụ: từ học trực tuyến sang học trực tiếp) có thể làm quá trình thích nghi khó khăn hơn. Nỗi lo lắng này càng trầm trọng hơn bởi những bất ổn trong môi trường sống hàng ngày, chẳng hạn như giao thông bị ách tắc hoặc chính sách dành cho học sinh. Để giải quyết sự lo âu này đòi hỏi các em phải chiến lược điều chỉnh chủ động để tăng cường khả năng thích nghi.

Sự tương tác với thầy cô đóng một vai trò quan trọng trong quá trình học tập, việc thiếu giao tiếp có thể gây cản trở sự truyền tải kiến thức cũng như làm rõ các vấn đề học thuật.

Nền tảng chăm sóc gia đình

Áp lực từ cha mẹ hoặc nguyện vọng của gia đình liên quan đến điểm số, hoạt động ngoại khóa, hoặc con đường sự nghiệp tương lai thường làm gia tăng sự lo lắng. Giao tiếp cởi mở trong gia đình là điều cần thiết để điều chỉnh kỳ vọng một cách thực tế và tạo ra sự ủng hộ về mặt cảm xúc. Những mâu thuẫn hoặc xung đột chưa được giải quyết trong gia đình có thể ảnh hưởng lên khả năng kiểm soát hành vi và cảm xúc của trẻ ở trường học từ đó làm trầm trọng thêm khoảng cách đồng trang lứa và xuất hiện các vấn đề hành vị như vi phạm nội quy, phạm pháp. Ngoài ra, những khó khăn về mặt tài chính hay các vấn đề pháp lý (ly hôn, thừa kế) cũng có thể làm thay đổi mức độ lo lắng.

Giai đoạn phát triển tâm lý cá nhân

Mỗi một giai đoạn phát triển tâm lý của cá nhân có những nhu cầu và điều kiện khác nhau, ví dụ như với trẻ em dưới 6 tuổi thì tương tác với cha mẹ đóng vai trò quan trọng, tuổi dậy thì có nhu cầu phát triển không gian riêng cũng như xác định hình ảnh bản sắc cá nhân. Khi thiếu vắng các yếu tố cần thiết hoặc nhu cầu không được đáp ứng đầy đủ có thể làm xuất hiện rối loạn hành vi và gia tăng lo âu.

Sức khỏe tinh thần

Các vấn đề rộng hơn, rối loạn ăn uống, rối loạn giấc ngủ, hoặc những ảnh hưởng kéo dài của các sự kiện bên ngoài (ví dụ: dịch COVID-19, khủng hoảng kinh tế, dân số, lương thực thực phẩm toàn cầu) có thể xuất hiện bất kỳ thời điểm nào trong quá trình học. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu và tiếp cận các nguồn lực như cơ quan đoàn hội, dịch vụ tham vấn có thể giảm thiểu những vấn đề này, thúc đẩy một cách tiếp cận cân bằng cho năm học tới.

Phương thức giải quyết

Giao tiếp cởi mở trong gia đình là điều cần thiết để điều chỉnh kỳ vọng một cách thực tế và tạo ra sự ủng hộ về mặt cảm xúc.

Những lo lắng đến từ phát triển cá nhân hay môi trường đều có thể được giải quyết thông qua sự chuẩn bị nguồn lực về tài chính, đặt mục tiêu phù hợp, nắm bắt sự thay đổi trong chương trình học tập, tái thiết lập các giới hạn, cách học, gia tăng giao tiếp tích cực giữa học sinh và gia đình, nhà trường. Khi có những khó khăn vượt quá khả năng, thiếu vắng các nguồn lực nội tại thì tìm kiếm sự hướng dẫn từ các nhà giáo dục hoặc chuyên gia, có thể làm giảm đáng kể tác động của lo lắng. 

CVTL. Đỗ Nguyễn Anh Minh