Thực trạng tâm lý trẻ em tại Việt Nam: Vì sao chưa được quan tâm đúng mức?

Trong những năm gần đây, sức khỏe tinh thần nói chung và tâm lý trẻ em nói riêng ngày càng trở thành một vấn đề được xã hội nhắc đến nhiều hơn. Tuy nhiên, tại Việt Nam, sự quan tâm dành cho lĩnh vực này vẫn còn chưa tương xứng với thực tế. Nhiều trẻ em gặp khó khăn về cảm xúc, hành vi, hoặc học tập nhưng lại không nhận được sự hỗ trợ kịp thời từ gia đình, nhà trường và xã hội. Vậy nguyên nhân đến từ đâu? Và thực trạng này đang đặt ra những thách thức gì?

Thực trạng tâm lý trẻ em tại Việt Nam

Tỷ lệ trẻ em gặp vấn đề tâm lý ngày càng gia tăng

Theo thống kê của các tổ chức y tế và nghiên cứu trong nước, khoảng 8–12% trẻ em Việt Nam có dấu hiệu rối loạn tâm lý như lo âu, trầm cảm, tăng động giảm chú ý (ADHD) hay khó khăn trong giao tiếp xã hội. Tuy nhiên, con số thực tế có thể cao hơn nhiều do phần lớn chưa được phát hiện và chẩn đoán chính xác.

Trong môi trường học tập áp lực, sự kỳ vọng lớn từ cha mẹ và ảnh hưởng của mạng xã hội, trẻ em Việt Nam dễ rơi vào trạng thái căng thẳng kéo dài. Nhiều em biểu hiện qua việc giảm hứng thú học tập, khó kiểm soát cảm xúc, mất ngủ, hay nổi giận hoặc thu mình.

Hệ thống hỗ trợ tâm lý còn thiếu và yếu

Mặc dù đã có một số trường học thí điểm triển khai phòng tham vấn tâm lý học đường, nhưng nhìn chung, hệ thống này chưa đồng bộ. Nhiều trường chỉ có “phòng tâm lý” mang tính hình thức, thiếu chuyên viên được đào tạo bài bản.

Ngoài ra, số lượng chuyên gia tâm lý trẻ em tại các bệnh viện và phòng khám chuyên khoa còn hạn chế, chưa đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.

 Tại Việt Nam, sự quan tâm dành cho lĩnh vực tâm lý trẻ em vẫn còn chưa tương xứng với thực tế.

Nhận thức của phụ huynh còn nhiều hạn chế

Một trong những nguyên nhân chính khiến vấn đề tâm lý trẻ em chưa được quan tâm đúng mức là nhận thức của phụ huynh. Nhiều cha mẹ cho rằng con “chỉ hư”, “chỉ bướng bỉnh”, hoặc “sẽ lớn rồi tự hết” mà bỏ qua những dấu hiệu cảnh báo sớm.

Không ít phụ huynh chỉ tìm đến chuyên gia tâm lý khi trẻ đã có vấn đề nghiêm trọng như bạo lực học đường, bỏ học, hoặc có hành vi gây hại cho bản thân. Điều này khiến việc can thiệp muộn, hiệu quả thấp và ảnh hưởng lớn đến sự phát triển lâu dài của trẻ.

Vì sao tâm lý trẻ em chưa được quan tâm đúng mức?

1. Thiếu thông tin và giáo dục cộng đồng

Ở Việt Nam, giáo dục về sức khỏe tinh thần còn chưa được đưa vào chương trình học chính thống. Phụ huynh và giáo viên thường thiếu kiến thức để nhận diện và xử lý các vấn đề tâm lý.

2. Rào cản văn hóa và định kiến xã hội

Trong văn hóa Á Đông, việc “đi gặp nhà tâm lý” thường bị gắn mác tiêu cực. Nhiều gia đình sợ “mang tiếng” con có vấn đề, dẫn đến việc né tránh tìm sự hỗ trợ.

3. Áp lực thành tích học tập

Cha mẹ và xã hội thường đặt nặng điểm số, kỳ vọng con phải giỏi giang, ngoan ngoãn. Điều này vô tình làm trẻ em thiếu không gian để thể hiện cảm xúc, dẫn đến dồn nén và hình thành các vấn đề tâm lý.

4. Hệ thống chính sách và dịch vụ còn hạn chế

Hiện nay, Việt Nam vẫn thiếu các chính sách quốc gia đồng bộ để phát triển dịch vụ chăm sóc tâm lý cho trẻ em. Các phòng khám, trung tâm tâm lý còn ít, chi phí dịch vụ cao so với thu nhập trung bình, khiến nhiều gia đình khó tiếp cận.

Hệ lụy của việc bỏ qua sức khỏe tâm lý trẻ em

Nếu tình trạng này tiếp tục kéo dài, hệ quả không chỉ ảnh hưởng đến từng cá nhân mà còn đến sự phát triển xã hội:

• Ảnh hưởng học tập: Trẻ gặp khó khăn tập trung, giảm thành tích học tập, dễ bỏ học.
  
   
• Quan hệ xã hội kém: Trẻ có thể thu mình, khó hòa nhập hoặc có hành vi bạo lực.
  
   
• Nguy cơ rối loạn tâm thần khi trưởng thành: Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng 70% rối loạn tâm thần ở người lớn bắt nguồn từ giai đoạn thiếu niên.
  
   
• Gánh nặng xã hội: Gia tăng chi phí y tế, giảm năng suất lao động khi thế hệ trẻ không được phát triển toàn diện.

Nếu việc bỏ qua sức khoẻ tâm lý trẻ em tiếp tục kéo dài, hệ quả không chỉ ảnh hưởng đến từng cá nhân mà còn đến sự phát triển xã hội.

Giải pháp nâng cao sự quan tâm đến tâm lý trẻ em tại Việt Nam

1. Tăng cường giáo dục nhận thức cho phụ huynh và giáo viên

Các chương trình truyền thông, hội thảo, workshop cần được tổ chức rộng rãi để giúp phụ huynh hiểu đúng về sức khỏe tinh thần và biết cách nhận diện sớm dấu hiệu bất thường ở trẻ.

2. Đẩy mạnh tâm lý học đường

Mỗi trường học cần có phòng tham vấn tâm lý với chuyên viên được đào tạo bài bản, hoạt động thực chất chứ không hình thức. Điều này giúp trẻ có nơi an toàn để chia sẻ, giải tỏa áp lực.

3. Chính sách và đầu tư của Nhà nước

Chính phủ cần có chiến lược quốc gia về sức khỏe tinh thần trẻ em, đồng thời hỗ trợ phát triển hệ thống dịch vụ tâm lý công cộng với chi phí phù hợp.

4. Tăng cường hợp tác giữa gia đình – nhà trường – xã hội

Sự phối hợp chặt chẽ giữa ba yếu tố này là chìa khóa để xây dựng môi trường nuôi dưỡng tinh thần khỏe mạnh cho trẻ.

5. Vai trò của các phòng khám và trung tâm tâm lý

Các đơn vị như ECHO MEDI có thể trở thành cầu nối quan trọng, cung cấp dịch vụ đánh giá, tham vấn - trị liệu tâm lý trẻ em và vị thành niên một cách chuyên nghiệp, chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế, giúp phụ huynh yên tâm đồng hành cùng con.

Tâm lý trẻ em tại Việt Nam đang là vấn đề nổi cộm nhưng vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Để thay đổi thực trạng này, cần sự chung tay từ gia đình, nhà trường, xã hội và các cơ quan chức năng. Trẻ em không chỉ cần được nuôi dưỡng về thể chất, mà còn phải được chăm sóc và lắng nghe về tinh thần.

Chính phủ cần có chiến lược quốc gia về sức khỏe tinh thần trẻ em, đồng thời hỗ trợ phát triển hệ thống dịch vụ tâm lý công cộng với chi phí phù hợp.

ECHO MEDI tin rằng, việc đầu tư vào sức khỏe tinh thần cho trẻ chính là đầu tư cho tương lai của cả xã hội. Nếu bạn quan tâm và muốn tìm hiểu thêm về dịch vụ tâm lý cho trẻ em và vị thành niên, hãy liên hệ ECHO MEDI để được hỗ trợ.

CVTL. Trúc Thanh Nguyễn