Khi người khác hạnh phúc lại khiến ta bất an

Có bao giờ bạn thấy lòng mình chùng xuống khi thấy người khác thành công, vui vẻ hay được yêu thương? Có khi nào bạn mỉm cười chúc mừng họ, nhưng sâu bên trong lại dấy lên một cảm giác trống rỗng, thậm chí là ganh tị hoặc buồn bã không rõ lý do? Đó là một trải nghiệm rất con người, nhưng thường khiến ta xấu hổ khi phải thừa nhận. Thực tế, tâm lý bất an trước hạnh phúc của người khác không phải là dấu hiệu của “tính xấu”, mà là một hiện tượng tâm lý phổ biến phản ánh nỗi sợ bị bỏ lại phía sau.

Khi hạnh phúc của người khác trở thành tấm gương soi nội tâm

Trong thế giới hiện đại, nơi mạng xã hội tràn ngập những hình ảnh về thành công, tình yêu, sự nghiệp và niềm vui, con người dễ rơi vào so sánh liên tục. Mỗi bức ảnh, mỗi dòng trạng thái của người khác vô tình trở thành tấm gương phản chiếu những điều ta chưa có. Khi thấy người khác hạnh phúc, ta bắt đầu tự hỏi: “Còn mình thì sao?” - một câu hỏi tưởng như vô hại nhưng lại kích hoạt sâu sắc nỗi sợ thua kém.

Về mặt tâm lý, đây là một cơ chế gọi là so sánh xã hội, được Leon Festinger mô tả từ những năm 1950. Con người luôn có xu hướng đánh giá bản thân bằng cách so sánh với người khác. Khi cảm thấy mình kém hơn, cảm xúc ghen tị, bất an hay tự ti có thể xuất hiện, đặc biệt khi người kia có được điều mà ta từng mong ước. Hạnh phúc của họ, thay vì truyền cảm hứng, lại trở thành lời nhắc rằng ta vẫn đang thiếu điều gì đó.

Bản năng ganh tị và vai trò sinh tồn

Từ góc độ tiến hóa, cảm xúc ganh tị không hoàn toàn tiêu cực. Nó từng giúp loài người cạnh tranh để sinh tồn. Cảm giác muốn có điều người khác có giúp thúc đẩy con người phấn đấu, học hỏi và tiến bộ. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, khi giá trị bản thân không còn gắn với sinh tồn mà với hình ảnh và thành công, ganh tị dễ chuyển hóa thành bất an mãn tính.

Khi ta cảm thấy người khác đang “đi trước”, não tiết ra cortisol - hormone căng thẳng - khiến ta cảnh giác và khó chịu. Cảm giác này là tự nhiên, nhưng nếu không được nhận diện và điều tiết, nó có thể dẫn đến tự ti, trầm cảm hoặc hành vi tiêu cực, như nói xấu, hạ thấp giá trị của người khác để giảm bớt cảm giác thua kém. Đó là khi ganh tị biến thành nỗi sợ mất mát - không chỉ mất cơ hội, mà mất luôn cảm giác được yêu và được công nhận.

Con người luôn có xu hướng đánh giá bản thân bằng cách so sánh với người khác.

Gốc rễ sâu xa: cảm giác không đủ tốt

Tại sao người khác hạnh phúc lại khiến ta đau? Bởi trong tiềm thức, ta tin rằng niềm vui của họ làm nổi bật sự thiếu thốn của mình. Một người có nền tảng tự tin và lòng tự trọng ổn định sẽ cảm thấy vui thật sự khi người khác hạnh phúc, vì họ không xem hạnh phúc là cuộc thi. Ngược lại, những ai lớn lên trong môi trường bị so sánh, ít được công nhận, hoặc thường xuyên nghe những câu như “sao con không được như người ta” sẽ dễ hình thành niềm tin sai lệch rằng giá trị bản thân phụ thuộc vào sự vượt trội.

Khi đó, mỗi lần chứng kiến ai đó hạnh phúc, não bộ sẽ tự động kích hoạt phản ứng đe dọa, như thể niềm vui của người khác là minh chứng cho sự thất bại của ta. Đây không phải là ghen ghét, mà là một kiểu tự vệ cảm xúc: ta sợ rằng mình không đủ tốt để được yêu thương, để xứng đáng, hoặc để có hạnh phúc tương tự.

So sánh hạnh phúc trong thời đại mạng xã hội

Ngày nay, con người không chỉ so sánh thành công, mà còn so sánh cả niềm vui. Khi thấy người khác đi du lịch, được tặng quà, kết hôn hay có một cuộc sống ổn định, ta cảm thấy bất an dù chẳng có gì sai với cuộc đời mình. Điều này được gọi là “cái bẫy so sánh hạnh phúc”.

Mạng xã hội vô tình khiến vấn đề này nghiêm trọng hơn, bởi những gì ta thấy thường chỉ là phần đẹp nhất của cuộc sống người khác. Não ta lại diễn giải rằng đó là toàn cảnh thật, và từ đó hình thành sự bất cân xứng giữa kỳ vọng và thực tế. Cảm giác cô đơn, lo lắng hoặc nghi ngờ bản thân dễ nảy sinh, không phải vì ta không đủ hạnh phúc, mà vì ta đang nhìn hạnh phúc qua lăng kính méo mó.

Học cách nhận diện và xử lý cảm xúc bất an

Điều đầu tiên để thoát khỏi vòng luẩn quẩn này là chấp nhận rằng cảm giác bất an là tự nhiên. Việc thừa nhận “tôi đang thấy khó chịu khi người khác hạnh phúc” không khiến ta xấu đi, ngược lại, nó mở ra cơ hội hiểu sâu hơn về bản thân. Khi đã ý thức được cảm xúc, ta có thể đặt câu hỏi: “Cảm giác này đang muốn nói với tôi điều gì? Tôi đang sợ điều gì? Tôi đang thiếu điều gì mà người kia khiến tôi nhớ ra?”

Thay vì phủ nhận hoặc cố tỏ ra vô cảm, hãy để cảm xúc ấy được quan sát nhẹ nhàng. Có thể, nó đang chỉ ra vùng thiếu thốn tình cảm, nỗi sợ bị bỏ rơi, hoặc khao khát được công nhận. Việc nói chuyện với chuyên viên tâm lý sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cơ chế bên trong này, đồng thời học cách chuyển hóa ganh tị thành động lực phát triển, thay vì là vết thương ngầm khiến bạn xa cách với người khác.

Khi lòng biết ơn trở thành liều thuốc chữa lành

Một trong những cách hiệu quả nhất để giảm cảm giác bất an trước hạnh phúc của người khác là thực hành lòng biết ơn. Khi tập trung vào những điều mình đang có: sức khỏe, mối quan hệ, khả năng phát triển - não bộ sẽ giảm hoạt động ở vùng so sánh và tăng hoạt động ở vùng cảm nhận niềm vui. Nhiều nghiên cứu cho thấy những người viết nhật ký biết ơn mỗi ngày có xu hướng ít ganh tị, ít so sánh và có sự hài lòng cuộc sống cao hơn.

Bên cạnh đó, việc chân thành chúc mừng người khác cũng là một liệu pháp tinh tế. Khi ta chủ động lan tỏa niềm vui, não sẽ tiết ra oxytocin - hormone kết nối - giúp xóa dần cảm giác đối kháng. Càng thực hành sự cảm thông, ta càng nhận ra rằng hạnh phúc không phải là tài nguyên giới hạn, mà là năng lượng lan tỏa: người khác hạnh phúc không lấy đi phần của ta.

Việc thừa nhận “tôi đang thấy khó chịu khi người khác hạnh phúc” không khiến ta xấu đi, ngược lại, nó mở ra cơ hội hiểu sâu hơn về bản thân.

Vai trò của tham vấn tâm lý trong việc phục hồi lòng tự trọng

Nếu bạn nhận thấy mình thường xuyên cảm thấy bất an, so sánh hoặc khó chịu khi người khác có được điều tốt, đó có thể là dấu hiệu của lòng tự trọng bị tổn thương. Tham vấn tâm lý giúp bạn nhìn lại mối quan hệ của mình với “cái tôi”, học cách xác định giá trị bản thân không dựa trên thước đo của người khác.

Tại ECHO MEDI, các chuyên viên tâm lý sẽ đồng hành cùng bạn trong việc:

• Khám phá nguồn gốc cảm xúc ganh tị và nỗi sợ bị bỏ lại.
  
   
• Xây dựng tư duy tự trọng tích cực.
  
   
• Học kỹ năng tự điều tiết cảm xúc khi so sánh hoặc cảm thấy thua kém.
  
   
• Tái lập niềm tin rằng bạn xứng đáng với hạnh phúc riêng, dù hành trình của bạn khác với người khác.
  
   

Việc tham vấn không chỉ giúp bạn bớt ganh tị, mà còn khôi phục cảm giác đủ đầy bên trong - nền tảng quan trọng nhất cho hạnh phúc thật sự.

Kết luận

Cảm giác bất an trước hạnh phúc của người khác là điều ai cũng từng trải qua, nhưng nếu biết lắng nghe, nó có thể trở thành tấm gương giúp ta nhìn lại chính mình. Thay vì tự trách hay phủ nhận, hãy coi đó là lời nhắc để bạn học cách yêu thương bản thân sâu hơn, trân trọng hành trình riêng và nhìn hạnh phúc bằng đôi mắt rộng mở hơn.

Nếu bạn đang cảm thấy mệt mỏi vì so sánh, hoặc thấy lòng mình nặng trĩu mỗi khi nhìn người khác vui, hãy đến Phòng Tâm lý ECHO MEDI để tìm lại sự bình an và tự tin bên trong.
Bởi đôi khi, chữa lành không bắt đầu từ việc có thêm, mà từ việc biết mình đã đủ.

CVTL. Trúc Thanh Nguyễn