Nghỉ việc có giúp bạn thoát khỏi burn-out? Sư thật nhiều người lầm tưởng

Giữa guồng quay của văn hóa "bận rộn", nơi sự cống hiến được đo bằng những đêm thức trắng và giá trị bản thân gắn liền với nấc thang sự nghiệp và rồi đến một giới hạn nào đó "nghỉ việc" đã trở thành một giấc mơ giải thoát. Hình ảnh nộp đơn từ chức và bước ra khỏi văn phòng lần cuối cùng hiện lên như một cánh cửa thần kỳ, hứa hẹn một khoảng thời gian thoải mái sống.

Nhưng ẩn sau khát khao tưởng chừng chính đáng ấy, bản chất thật sự là gì? Đó có phải là một quyết định sáng suốt để tái tạo năng lượng, tạo nên cây cầu dẫn đến một sự nghiệp bền vững hơn? Hay chỉ là một lối thoát tạm bợ, một ảo ảnh khiến ta tin rằng chỉ cần thay đổi hoàn cảnh là có thể bỏ lại sau lưng một tâm hồn đã rã rời vì kiệt sức?

1. Nhận diện “lối thoát tạm bợ mang tên nghỉ việc”

Việc rời bỏ một môi trường mà bạn cho rằng “độc hại” và việc chạy trốn khỏi burnout là hai hành động có thể trông giống nhau, nhưng động cơ bên trong lại hoàn toàn khác biệt. Một bên là quyết định chủ động sau khi có những cân nhắc nhất định, đến từ việc thấu hiểu giới hạn và nhu cầu của bản thân. Ngược lại, một lối thoát tạm bợ là sự phản ứng, một nỗ lực tuyệt vọng để dập tắt cảm giác khó chịu mà không tìm hiểu gốc rễ của "đám cháy". "Lối thoát tạm bợ" này thường có những biểu hiện đặc trưng:

• Luôn đổ lỗi cho hoàn cảnh bên ngoài: Toàn bộ nguyên nhân của sự kiệt sức được quy cho công ty, sếp, đồng nghiệp hay tính chất công việc. Họ tin rằng chỉ cần thay đổi những yếu tố này, mọi vấn đề sẽ được giải quyết. Họ sống trong niềm hy vọng rằng "nơi khác" sẽ tốt hơn.

• Không nhận diện được vai trò của bản thân: Họ không nhìn thấy sự đóng góp của những thói quen và tư duy của chính mình vào tình trạng burnout, như chủ nghĩa hoàn hảo, nỗi sợ làm người khác thất vọng, hay thói quen làm việc không ngừng nghỉ để chứng tỏ giá trị.

• Kỳ vọng vào một "miền đất hứa": Họ lý tưởng hóa công việc tiếp theo như một nơi không có áp lực, không có xung đột, nơi họ sẽ luôn được truyền cảm hứng. Niềm vui của họ không đến từ sự cân bằng nội tại, mà từ viễn cảnh về một môi trường hoàn hảo bên ngoài.

• Bỏ qua các tín hiệu của cơ thể và cảm xúc: Họ xem burn-out đơn thuần là một "vấn đề công việc" chứ không phải là một cuộc khủng hoảng sức khỏe tinh thần và thể chất. Họ tìm cách thay đổi công việc, thay vì học cách lắng nghe và đáp ứng nhu cầu nghỉ ngơi, phục hồi của chính mình.

2. Cội rễ của “một tâm hồn kiệt sức”

Vậy, điều gì đã nuôi dưỡng nên khao khát chạy trốn thay vì đối mặt? Nó không tự nhiên sinh ra, mà thường bắt nguồn từ những niềm tin và áp lực sâu thẳm:

• Nỗi sợ không đủ tốt: Có thể trong quá khứ, họ đã lớn lên với thông điệp rằng giá trị của họ nằm ở hiệu suất: "Con phải có thành tích thì mới đáng tự hào". Điều đó gieo vào họ một niềm tin độc hại rằng họ phải liên tục làm việc, cống hiến đến kiệt quệ để chứng minh mình xứng đáng. Nghỉ ngơi đồng nghĩa với lười biếng và vô dụng.

Họ lý tưởng hóa công việc tiếp theo như một nơi không có áp lực, không có xung đột, nơi họ sẽ luôn được truyền cảm hứng.

• Áp lực từ xã hội và "văn hóa bận rộn": Mạng xã hội tràn ngập những hình ảnh về sự thành công, những người làm việc không ngừng nghỉ. Áp lực phải "bằng bạn bằng bè", phải luôn tỏ ra năng suất và đam mê khiến nhiều người cảm thấy tội lỗi khi mệt mỏi, buộc phải gồng mình đến khi sụp đổ.

• Những thói quen độc hại bị che giấu: Trớ trêu thay, càng tỏ ra chăm chỉ và tận tụy bên ngoài, họ lại càng cảm thấy bất an bên trong. Những thói quen như không thể nói "không", luôn ôm đồm mọi việc, đặt ra tiêu chuẩn phi thực tế chính là cơ chế phòng vệ để chống lại cảm giác mình chưa đủ giỏi, chưa đủ cống hiến.

3. Khi lối thoát trở thành ngõ cụt

Sống trong một chu kỳ làm việc-kiệt sức-nghỉ việc sẽ bào mòn con người ta từ bên trong, dẫn đến những hệ quả tất yếu:

• Sự thất vọng lặp lại: Cảm giác nhẹ nhõm ban đầu ở công việc mới sẽ nhanh chóng tan biến, nhường chỗ cho những cảm giác mệt mỏi, hoài nghi quen thuộc quay trở lại. Chu kỳ burn-out lặp lại khiến họ mất niềm tin vào bản thân và cả môi trường làm việc.

• Đánh mất cơ hội khám phá và tự điều chỉnh bản thân thực sự: Nỗi ám ảnh về việc tìm kiếm một "công việc hoàn hảo" ngăn cản họ học những kỹ năng sống còn: quản lý stress, thiết lập ranh giới, và chăm sóc bản thân. Họ bị mắc kẹt trong vòng lặp tìm kiếm giải pháp bên ngoài, mà bỏ qua sức mạnh thay đổi từ bên trong.

• Kiệt quệ về niềm tin: Sau nhiều lần "nhảy việc" mà vẫn thấy kiệt sức, họ bắt đầu tin rằng vấn đề nằm ở chính bản thân mình. "Có lẽ mình không đủ mạnh mẽ", "Có lẽ mình không hợp với ngành này". Sự tự trách này còn tàn phá hơn cả áp lực công việc.

4. Cởi bỏ gánh nặng để tìm lại sự cân bằng

Hành trình thoát khỏi burnout không phải là một cuộc chạy trốn, mà là một hành trình đối mặt và chữa lành. Nó bắt đầu bằng việc chấp nhận rằng một công việc tốt là quan trọng, nhưng một tâm hồn vững chãi từ bên trong còn quan trọng hơn.

Sống trong một chu kỳ làm việc-kiệt sức-nghỉ việc sẽ bào mòn con người ta từ bên trong, dẫn đến nhiều hệ quả tất yếu.

Sự cân bằng bền vững không phải là một "miền đất hứa" để ta tìm kiếm, mà là một "khu vườn nội tâm" cần ta vun trồng mỗi ngày bằng sự tự nhận thức và lòng trắc ẩn. Nó không ồn ào, không hào nhoáng, nhưng đủ vững chãi để giúp ta tìm thấy bình yên ngay cả giữa sóng gió. Thay vì liên tục tìm kiếm một con đường mới để chạy trốn, hãy bắt đầu xây dựng một nền móng vững chắc ngay tại nơi bạn đang đứng, bắt đầu từ chính con người bạn.

CVTL. Dương Ngọc Bích Trâm