Hiểu Tâm Lý Học Tội Phạm: Vì Sao Một Người Trở Thành Tội Phạm?
Tội phạm là kết quả... hay là hệ quả?
Tội ác thường khiến người ngoài rùng mình: "Tại sao họ có thể làm như vậy?" Nhưng với những người nghiên cứu tâm lý học tội phạm, câu hỏi lớn hơn không phải là “Chuyện gì đã xảy ra?”, mà là “Điều gì đã dẫn đến hành vi ấy?”
Tâm lý học tội phạm là ngành nghiên cứu mối quan hệ giữa các yếu tố tâm lý – xã hội – sinh học với hành vi phạm pháp. Không chỉ phục vụ điều tra, nó còn giúp ngăn ngừa tội phạm từ gốc rễ, bằng cách hiểu rõ cơ chế hình thành hành vi lệch chuẩn.
Vì sao một người trở thành tội phạm?
Tâm lý học tội phạm nghiên cứu mối quan hệ giữa các yếu tố tâm lý – xã hội – sinh học với hành vi phạm pháp.
Không có một con đường duy nhất dẫn đến tội ác. Nhưng nhiều nghiên cứu cho thấy, phần lớn tội phạm hình sự xuất hiện trong những mô hình tâm lý và xã hội nhất định.
Dưới đây là 5 yếu tố tâm lý phổ biến có thể dẫn đến hành vi phạm pháp:
1. Trẻ em bị bỏ bê, bạo hành hoặc thiếu gắn bó
Những tổn thương thời thơ ấu (bị lạm dụng, bỏ rơi, sống trong môi trường bạo lực...) tạo ra vết nứt trong nhân cách. Trẻ lớn lên với lòng thù hận, vô cảm hoặc không phân biệt đúng – sai rõ ràng.
Các nghiên cứu cho thấy: hơn 60% tội phạm bạo lực từng trải qua sang chấn trong gia đình khi nhỏ.
2. Thiếu kỹ năng kiểm soát xung động
Không phải ai nóng giận cũng phạm tội, nhưng không biết kiểm soát hành vi khi căng thẳng là một điểm báo động. Người dễ bị thôi thúc bởi cơn tức giận, ghen tuông, sợ hãi... dễ có hành vi bộc phát vượt giới hạn.
3. Lý tưởng hóa hành vi sai lệch
Một số người cho rằng: “Đời bất công thì mình phải chơi luật rừng.” Họ chính đáng hóa hành vi phạm pháp, xem trộm cắp là sinh tồn, xem bạo lực là công lý. Sự bóp méo niềm tin này thường hình thành qua môi trường sống sai lệch.
Những tổn thương thời thơ ấu (bị lạm dụng, bỏ rơi, sống trong môi trường bạo lực...) tạo ra vết nứt trong nhân cách.
4. Rối loạn nhân cách hoặc bệnh lý tâm thần chưa được điều trị
Không phải mọi tội phạm đều có rối loạn tâm thần, nhưng một tỷ lệ không nhỏ mắc các dạng như: rối loạn nhân cách chống đối xã hội, rối loạn hoang tưởng, tâm thần phân liệt... và không được hỗ trợ y tế đúng lúc.
5. Môi trường sống thiếu kiểm soát, lệch chuẩn xã hội
Sống trong khu vực bạo lực, bạn bè lệch chuẩn, thiếu giáo dục đạo đức, không có hình mẫu lành mạnh… tất cả tạo nên một "môi trường nuôi dưỡng hành vi lệch lạc".
Tâm lý học tội phạm không chỉ là điều tra
Tại nhiều nước, tâm lý học tội phạm còn hỗ trợ trong các lĩnh vực như:
- Phòng ngừa tội phạm học đường
- Hỗ trợ pháp lý cho trẻ vị thành niên phạm pháp
- Phục hồi tâm lý sau khi mãn hạn tù
- Tham vấn tâm lý cho người có nguy cơ phạm pháp
Tại Việt Nam, mảng này vẫn còn mới nhưng đang phát triển trong các ứng dụng tâm lý trị liệu, pháp y và giáo dục hành vi phòng ngừa.
Tâm lý học tội phạm dành cho ai?
- Phụ huynh muốn hiểu con mình đang có dấu hiệu bất thường.
- Giáo viên và chuyên viên học đường cần phát hiện nguy cơ lệch chuẩn.
- Người làm pháp lý, an ninh, tòa án cần hiểu tâm lý đối tượng vi phạm.
- Người học tâm lý, xã hội, giáo dục đặc biệt đang tìm hiểu hướng chuyên sâu.
Tâm lý học tội phạm không chỉ là điều tra
Chúng tôi có thể giúp gì?
- Tư vấn cho gia đình có con trẻ có nguy cơ lệch chuẩn hành vi
- Đánh giá tâm lý cá nhân để phát hiện yếu tố rủi ro tiềm ẩn
- Tham vấn sau hành vi sai phạm: khơi gợi động cơ, xây lại hành vi tích cực
- Workshop ngắn hạn dành cho phụ huynh, giáo viên và học sinh về phòng ngừa lệch chuẩn hành vi
Không ai sinh ra là tội phạm. Nhưng có những yếu tố kéo dài, không được chữa lành, có thể dẫn một người từ tổn thương đến lệch chuẩn.
Hiểu tâm lý tội phạm không phải để bao biện – mà để can thiệp, phục hồi và ngăn chặn từ gốc rễ.
Hãy liên hệ với chúng tôi để đặt lịch tư vấn hoặc tham gia các chương trình phòng ngừa hành vi lệch chuẩn tại ECHO MEDI.
CVTL. Trúc Thanh Nguyễn